Av Teknikleri Orfoz balığı ve av teknikleri

İsmail ESENCAN · 29 Haziran 2014

ORFOZ BALIĞI (Epinephelus gigas)

Hani türünden ve serranidae familyasından olan orfozun bilimsel adı Epinephelus gigas'tır. Boyları 60cm ile 120cm arasında değişen orfozların 30-50 kiloluklarına rastlanır. Ege ve Akdeniz balığıdır. Saroz Körfezi ve Çanakkale Boğazı dışında Ege'de açık sularda bulunur. Karaiblerde, Güney Atlantik kıyılarında 120-300kg arasında olan çok büyük cinsleri vardır. Sualtı sporu yapanların en büyük avlarından biri olan, son derece güçlü bir balıktır.

Orfoz balıkları taşlık ve mağaralık yerlerde yaşarlar. Yaz aylarında kıyıya yaklaşan orfozlar kışın 300-400 metrelik sulardaki kayalıklarına, kovuklarına çekilirler. Derileri kalın ve serttir. Gövdesi koyu gri veya kahverengi olup üzerinde sarımtırak lekeler bulunur. Karnı daha açık kahverengidir. Dişleri fırçayı andırır, ağzının içi turuncu renktedir.

Orfoz avı, tekne demir üstündeyken zokalı kalın takımla veya çift göz iskandilli takımla, tekne hareket halindeyken, dip sürütmesi takımıyla, yapay balık veya yapay sübyeli takımla sırtı çekmek suretiyle yapılır. Bırakma veya ağla da avlanılabilir.

Zokalı ve çift göz iskandilli takımlarda kullanılan başlıca yemler, iri karides, bütün sübye, ahtapot parçası, uskumru vonosu ve yarımgöz halinde kesilmiş akyemlerdir. Her avda olduğu gibi yemlerin taze olması daha olumlu sonuçlar alınmasını sağlar.

Orfoz çok güçlü bir çeneye sahiptir. Oltaya atladığı zaman yemi kapıp süratle taşına doğru kaçmak ister. Tasmayı atıp bu hareketine fırsat vermeden biraz direnerek 5-8 kulaç kadar tekneye çekilebilirse çevresinden uzaklaştığı için çaresiz kalır. Aksi takdirde yemi kaptığında boşluk verilirse süratle kayalar arasındaki kovuğuna girer ve kafa kısmını şişirerek çıkmamakta direnir. Bu şartlar altında balığı taşından çıkarmak mümkün olmaz. Ege ve Akdeniz'de orfoz avında böyle bir hal karşısında, balıkçıların bezden küçük bir torbaya göztaşı ve iskandil koyarak orfozun girdiği oyuğa indirdikleri ve eriyen göztaşının yardımıyla balığın kendini koyvermesi sonucu taşından çıkardıkları söylenmektedir. Balık kullanılarak tekneye yaklaştığında çok iri bir kakıçla veya göz çukurlarına parmakları sokup buradan tutmak suretiyle sandala alınır. Amatör balıkçının dikkat edeceği husus elini balığın galsamasından içeri sokmamasıdır. Orfozun galsamaları ve opercul kenarı jilet gibi keskin olduğu için el bir anda kesilir ve kan içinde kalır.

Avcılığı

Tekne demir üstündeyken yapılan avda iki tür takım kullanılır:

1. Zokalı Takım
Takımın olta kısmını teşkil eden 100 kulaç uzunluğunda, 1.00mm veya 1.20mm misina, kelebeğe (mantara) sarıldıktan sonra boş ucu 4cm'lik çok kuvvetli bir fırdöndüye bağlanır. Misina açık yeşil veya sarı renkte ve sert olursa daha iyi sonuç verebilir. Misinanın boş ucu fırdöndüye bağlandıktan sonra boş halkasına 1 kulaç uzunluğunda 1.00mm veya 0.80mm'lik beden takılır. Bedenin diğer ucu 80-90gr ağırlığında iki tarafı fırdöndülü kıstırmanın bir fırdöndüsüne bağlanır. Diğer fırdöndünün boş gözüne 1,5 kulaç uzunluğunda 0.80mm veya 0.70mm kalınlıktaki misina köstek olarak takılır. Kösteğin ucunada 40-50gr ağırlığında ve ucunda 9/0 iğnesi olan bir zoka takılır. Bu zoka torik avında kullanılanın aynıdır.

Kerteriz alınıp av mahalline gelindiğinde, demir av yerinin daha ilerisine atılır. Bunda maksat olta suya koyverildiğinde sularla sürüklenen zokanın tam av mahallinin üstüne ulaşmasıdır. Dip bulunduktan sonra av yerinin taşlık olup olmadığı kıstırmanın dibe çarpmasıyla bir kez daha kontrol edilir. Dip kayalıksa, olta 3 kulaç yukarı alınır. Bu durumda yemli zoka dipten 1,5 kulaç yukarda yüzecektir. Bu mesafeyi kaybetmeden olta zaman zaman biraz çekilip biraz bırakılmak suretiyle balık beklenir.

2. Çiftgöz İskandilli Takım
Takımın olta kısmını teşkil eden 100 kulaç uzunluğunda 1.00mm veya 0.90mm kalınlığında misina mantara sarıldıktan sonra boş ucu 4cm'lik bir fırdöndüye bağlanır. Fırdöndünün boş halkasına 1 kulaç uzunluğunda ve 0.80mm'lik, bedeni teşkil eden misina bağlanır. Bedenin boş ucu 4cm'lik bir fırdöndüye daha takıldıktan sonra 1,5 kulaç uzunluğunda ve 0.80mm'lik bir ek beden fırdöndünün boş halkasına bağlanır. Ek bedenin diğer ucu 90gr ağırlığında çift gözlü bir iskandilin boş gözüne takılarak 0.70mm kalınlığında ve yine 1,5 kulaç uzunluğundaki kösteği oluşturan misina, iskandilin diğer gözüne takılır. Kösteğin baş ucunada 9/0 numara çelik bir iğne bağlanıp takım tamamlanır.

Av mahalline gelinip demir attıktan sonra olta suya koyverilip iskandilin dibi bulması beklenir. İskandil dibi bulduktan sonra olta 2,5 kulaç yukarı alınıp balık beklenir.

Tekne hareket halindeyken yapılan orfoz ayında da iki tür takım kullanılır:

Dip Sürütmesi İle Orfoz Avı:
Bu takım sinarit, akya gibi balıkların avında kullanılan takımla hemen hemen aynıdır. Dolayısıyla orfoz için kullanılırken bu tür balıklarında yakalanması mümkündür. Motorla sulara karşı çok ağır yolla seyrederken takımın iskandilinin mümkün olduğu kadar apikoda kalmasına, taşlık dibe tık tık vurmasına ve ilişkenlere takılmamasına dikkat ederek kullanılması lazımdır.

Av mahalli birden derinleşen kayalık, taşlık ve mağaralık yarbaşlarıdır. Motoru kullanan bazen rölantide, bazende motora hafifçe yol vererek oltayı kullanan arkadaşına yardımcı olur. Gün ağarırken ve güneş batarken yapılan av daha verimlidir. Takımın ucuna istenirse çıplak iki iğne veya üçlü iğne taşıyan 4 numara Fransız kaşıkta bağlanabilir.

Tek veya çift çıplak iğneli takımada yemler iğneleri iyice örtecek şekilde takılmalıdır. Bütün olarak sübye, uskumru vonosu, büyük parça halinde ahtapot, yarım göz kesilmiş akyemler bu takımda kullanılır.

Av mahalline gelindiğinde yemlenmiş köstek denize salınır, üçlü fırdöndünün ve iskandilin bulunduğu kısma gelince bu bölüm hafifçe ileri doğru atılarak kösteğin üçlü fırdöndüye sarması önlenir. Olta yavaşça dibe indirilerek iskandilin dibe dokunması beklenir ve iskandil apikoda bırakılıp dibe sürtülerek av mahallinde çok ağır yolla gezilir.

Balık yakalandığı anda yol isteyebileceği için oltadan en az 10-15 kulaçlık misina sandala sağılır.

Av sırasında misinayı ele sarmamak lazımdır. Hazırlanan takımda iskandilin üstünde 3cm'lik bir fırdöndü mevcuttur. Bu gerek iskandile bağlı misinanın gamını almasını, gerekse iskandil taş arasına takılırsa kolay çıkmasını sağlar. Balık yeme atlayıp kaptığı anda iskandili havalandırır. Önce oltada bir boşluk ve akabinde sert bir vuruş hissedilir.

Orfoz karakter itibariyle yemini kapıp taşına kaçan bir balıktır. Bu hareketine mahal vermeden derhal çok kuvvetli bir tasma atıp süratle oltanın sandala doğru 5-6 kulaç çekilmesi gerekir. Bu sırada motoru kullanan kişi balığın üstüne doğru dönerek motoru rölantiye alıp arkadaşının balığı sandala daha rahat çekmesini sağlar. Gerekirse motora yol verip üstünede gidebilir. Balık sandala yaklaştırıldığında çok iri bir kakıçla veya gözlerine baş ve işaret parmaklarını sokup bastırmak suretiyle içeri alınır.

Takımın Yapılışı: 100 kulaçlık 0.80mm kalınlığında misina kelebeğe sarıldıktan sonra boş ucuna 3cm'lik bir fırdöndü bağlanır. Fırdöndünün diğer gözüne 2 kulaç uzunluğunda 0.70mm'lik bir beden takılır. Bedenin diğer ucu ise 4cm'lik üçlü fırdöndünün birinci gözüne bağlanır. 0.80mm'lik 1,5 kulaç uzunluğundaki bir misinada üçlü fırdöndünün karşı gözüne takıldıktan sonra, misinanın boş ucuna 3cm'lik bir fırdöndü, bu fırdöndününde diğer ucuna kısa bir misina bağlanıp ucu kasalanır. Bu kasayada 160-200gr ağırlığında bir iskandil takılır. Fırdöndünün üçüncü gözüne 2 kulaç uzunluğunda 0.60mm'lik bir misina bağlandıktan sonra misinanın boş ucu 3cm'lik bir fırdöndüye takılıp 4 kulaç uzunluğunda, 0.60mm'lik bir köstek bu fırdöndünün boş halkasına bağlanır. Kösteğin ucunada 9/0 numara çıplak bir iğne takılır. Takım hazırlanırken düğümlerin çok iyi oturmasına dikkat etmek lazımdır.

Sırtı İle Orfoz Avı
Sırtı, Ege ve Akdeniz balıkçılarının bu tip takıma verdikleri isimdir. Diğer bölgelerde ise kaşık takımı, seğirtme takımı diye adlandırılır. Sinarit, orfoz, lagos, akya, deniz turnası, levrek gibi daha çok Ege sularında yaşayan balıklar için kullanıldığından ve Ege'ye has olduğundan "sırtı" ismini kullanıyoruz. Bu takımla avlanmayıda yine bölgesel söyleyiş biçimini koruyarak "sırtı çekmek" diye adlandırıyoruz.

Sırtı değişik ağırlıklarla, değişik canlı ve yapay yemlerle hazırlanabilir. Önemli olan dibi taşlık olan suların derinliği, motorun seyir sürati ve takip ettiği yol ile amatör balıkçının sahilleri ve avlayacağı taş balıklarının yuvalandıkları bölgeyi iyi tanımasıdır. Çok kıyı yollu gidiliyorsa kıstırmalar azaltılır, daha derin sularda seyrediliyorsa takım kıstırma ilave etmek suretiyle ağırlaştırılıp yapay yemin daha dipte yol alması sağlanır.

Birinci fırdöndüden itibaren olta bölümünden 30 kulaç misina suya bırakılır ve dibe takılma olduğu takdirde olta 5 kulaç kadar içeri alınıp motora biraz hız verilir. Çok iri balığın atlayabileceği hesaba katılıp takımın olta kısmı 1.00mm, ek bedenleri 0.80mm, köstek bölümü ise 0.70mm olarak kalınlaştırılır.

Bu tip takımda misinaların ve fırdöndülerin çok sağlam olması, düğümlerin iyice oturtularak atılması, kıstırmaların deliklerine kibrit çöpü sokulup dibinden kırılarak misina üzerinde sabitleştirilmesi gerekir.

Sırtıda kullanılan yapay yemlerin başında Rapala marka yapay balıklar gelir. Bunlar tek, çift veya üç parçalı olarak balsa ağacından imal edilmiş olup, ucunda dalıcı kaşık veya yüzücü kaşık alt ve diplerinde iki veya üç adet üçlü iğne taşırlar.

Renkleri sarı-kırmızı, yeşil-gümüşi, mavi-gümüşi (kolyozu andıran çizgileri vardır), gümüş rengi gibi renklerdir. Tek, çift veya üç parçalı olan bu yapay balıklardan başka sübye şeklinde çeşitli renklerde, çift veya tek iğneli, plastikten mamul yapay yemlerde sırtıda kullanılmaktadır.

Takımın Yapılışı: 120 kulaç 0.80mm'lik misina kelebeğe (mantara) sarıldıktan sonra ucu 3cm'lik bir fırdöndüye bağlanır. Fırdöndünün boş gözüne 1 kulaç uzunluğunda 0.60mm'lik misina bağlandıktan sonra boş ucu 70gr ağırlığında bir kıstırmadan geçirilir. Kıstırma 1 kulaçlık misinanın tam ortasında iki deliğinden kibrit çöpü sokulmak suretiyle sabitleştirilir ve bu işlem birer kulaçlık misina ve ortasında kıstırmalarla altı kez daha gerçekleştirilir.

Amaç, oltaya eşit aralıklarla 490gr'lık yedi kıstırmalı bedeni eklemektir. Sonuncu ek bedenin fırdöndüsünün boş gözüne 2 kulaç uzunluğunda 0.60mm'lik misina takıldıktan sonra bu misinanın ucu da 3cm'lik bir fırdöndüye bağlanır. Fırdöndünün boş gözüne 0.60'lık 5,5 kulaç uzunluğunda bir köstek takılır ve bunun ucunada fırdöndüsüz olarak doğrudan doğruya yapay balığın ağzından uzayan kaşık bölümüne düğümlenir. Şayet yem yapay sübye ise ve sübyenin göz bölümü ucunda fırdöndü varsa, buna düğümlenir.

Jigging
Orfoz balığını jigging yöntemi ilede yakalayabilirsiniz. Bulunduğunuz bölge mutlaka kayalık olmalıdır. En iyi sonucu orfozun ağzının büyük olmasından ötürü 15-30cm arası jigler verecektir.

kyn inceçizgi.com