Sürdürülebilir Amatör Balıkçılık Nedir?

Böyle bir başlık fazlasıyla kafa karıştırıcıdır. Oysa konu hayati önem taşır. Bu bakımdan konuyu fazla teknik kelime kullanmadan yazmalıyız. Eğer kullanmak gerekliyse herkesin kafa yormadan anlayabileceği güncel Türkçe karşılığını açıklamalıyız.

BALIKÇILIK NEDİR?

Sularda yaşayan ve insanların herhangi bir şekilde işine yarayan canlıların avlanması, toplanması ve yetiştirilmesidir.
Görüldüğü gibi avcılık ve yetiştiricilik olarak ikiye ayrılır. Ne şekilde yapılırsa yapılsın ticari bir faaliyettir, dinlenmek ve eğlenmek te bir maddi katma değerdir. Adının aksine yosundan balığa kadar tüm su canlılarını kapsar. Yaygın olarak kullanıldığı gibi bu yazıda da tüm su ürünleri yerine "balık" kelimesi kullanılacaktır.

BALIK AVCILIĞI NEDİR?

Herhangi bir amaçla sularda yaşayan canlıların avlanması, yakalanması ve toplanması eylemidir.

AMATÖR BALIKÇILIK NEDİR?

Ticari kaygı duymadan tamamen dinlenmek ve boş zamanı değerlendirmek amacıyla yapılan balık avcılığıdır. Tam Türkçe karşılığı “DİNLENCE BALIKÇILIĞI” dır.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK NE DEMEKTİR?

Bir kaynaktan sağlanan faydanın devam ettirilmesi, onun verimli olarak sonsuza kadar yaşatılmasıdır.

SÜRDÜRÜLEBİLİR AMATÖR BALIKÇILIK NEDİR?

Yukarıda yaptığımız tanımları birleştirirsek;
Amatör balıkçılık yapılan ortamların ve canlıların korunarak uzun yıllar boyunca verimli bir şekilde hizmet etmesini ve sonsuza kadar ondan faydalanmayı sağlamaktır.

Yarışma amacıyla yapılan balıkçılığa ise "Sportif Balıkçılık" denir.

-*-​

Konuyu anlamak yada iyi bir amatör balıkçı olabilmek için bu tanımın her kelimesini iyi sindirmemiz gerekir. Bunun için;

• Amatör balıkçılığın yapıldığı ortamları ve özelliklerini
• Amatör balıkçılığı ilgilendiren türleri
• Ortam ve canlıları hangi etkilerden koruyacağımızı
• Bu kaynaklardan yararlanma şeklini, yani amatör balıkçılık yöntemlerini
• Amatör balıkçılığı ilgilendiren kanun ve kuralları

Bilmek ve tanımak gerekir.

AMATÖR BALIKÇILIK NEREDE YAPILIR?

Amatör balıkçılık suyun bulunduğu her yerde yapılır. Bu anlamda su bulunan alanları özelliklerine göre üçe ayırabiliriz.

1. Tatlısular: Her boyuttaki göl, baraj ve akarsular bu sınıfa girer. Bu tür bazı doğal sular tuz ve soda içerebildiğinden bazen içsular olarak ifade etmek daha doğrudur.
2. Acısular: En önemli balıkçılık alanlarıdır. Tatlısu ile deniz suyunun karıştığı ırmak ağızları ve deltalarda bulunan göller ve dalyanlar bu sınıfa girer.
3. Tuzlusular: Ülkemiz için farklı fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip Karadeniz’den Akdeniz’e kadar olan denizlerimiz bu sınıfa girer. Bazen denizler olarak ta ifade edilebilir.

Bu ortamlar hakkında forumumuzda farklı bölümlerde daha geniş anlatımlar bulabilirsiniz. Fakat balık avcılığını suların fiziksel ve kimyasal özellikleri her şeyden çok etkiler demenin çok iddiacı bir ifade olmadığını belirtmekte yarar vardır.

AMATÖR BALIKÇILIĞIN İLGİLİ OLDUĞU CANLILAR HANGİLERİDİR?

Bunları iki grupta inceleyebiliriz;

• Hedef Türler: Avlamayı istediğimiz, avlanması yasal olarak serbest, avlayana besin oluşturma, eğlenme, av ortamını ve ortamın dengesini koruma gibi nedenlerle faydalı olan canlılardır.
• Hedef Dışı Türler: Avlamayı istemediğimiz; avlayana hiçbir yarar sağlamayan, istediğimiz yada kanuni vasıfları taşımayan, tür, boy, avlak ve sezon olarak yasalarla korunan, av takımlarımıza tesadüfen yada istemeyerek yakalanan türlerdir.

AMATÖR BALIK KAYNAKLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER NELERDİR?

Balık avladığımız ortamı, oradaki canlıların düzenini ve avladığımız türlerin miktar ve büyüklüklerini etkileyen faktörlerdir. Bunları; doğal nedenler ve insandan kaynaklananlar olarak iki kısımda inceleyebiliriz.

• Doğal Nedenler: Kuraklık, sel, aşırı yağış ve sıcaklık değişimi gibi hava ve iklim hareketleri ile yabancı türlerin istilası, erozyon, deprem gibi diğer nedenler balık avladığımız ortamın düzenini bozabilir. Yaşayan canlıların gelişmesini tamamen yada kısmen durdurabilir yada tamamen yok edebilir.
• İnsan Kaynaklı Nedenler: Su, ses, ışık ve çevre kirliliği, aşırı, bilinçsiz ve kuralsız avcılık, baraj, set, kanal, gölet inşası, drenaj, planlı ve plansız şehirleşme, karayolu inşası, kara ve su yolu taşımacılığı, suların tarımda ve içme suyu olarak kullanmak amacıyla başka yerlere sevki, başka su kaynaklarının diğer bir doğal kaynağa bağlanması ve katıştırılması, balık yetiştiriciliği faaliyetleri, balık aşılama gibi pek çok şey bu başlık altında sayılabilir.

AMATÖR BALIKÇILIKTA KULLANILAN YÖNTEMLER NELERDİR?

• Yoğun ve kolay balık elde etme yöntemleri
• Balığa ve balığın yaşadığı ortama zarar veren yöntemler
• Avladığı balığı satarak yada yiyerek mutlak bir şekilde değerlendirmeye ihtiyacı olanların yaptığı balıkçılık

amatör balıkçılık kapsamı dışındadır. Bu tür balık avcılığı yan iş yada yan meslek olarak kabul edilir.

Bu ölçü:

• Amatör balıkçılık ilkelerinin yeni yerleşmeye başladığı
• balıkların yoğun göç yolu üzerinde bulunan ülkelerde
• ve gelenek ve alışkanlıklara bağlı olarak

az çok değişebilir.

Örneğin Karadeniz ve Boğazda palamut avı kullanılan takımlar ve avlanan balık miktarı; halen ülkemize özel bir şansın kullanılması olarak görülmektedir. Doğaya bir bütün olarak bakmaya başladığımız, daha iyi ekonomik olanaklara sahip olduğumuz ve sadece avlamak için balık avlayan, özel avlar peşinde koşan yapımız geliştikçe sınırlar daha da netleşecektir. Özetle; amatör balıkçılık kimyasallar ve ağlar kullanılarak dahi yapılabilir. Yeter ki etkileri doğaya ve avladığımız türlere zarar vermesin, yeter ki dinlenme ve eğlenmemize yardımcı olsun.

Oltayla, elle, küçük ağlar ve sepetlerle, taş, sopa, mızrak, kargı ve zıpkınla;

• avladığı balık dışındaki canlılara
• ve yaşadıkları ortama zarar vermeyen,
• hedef dışı av miktarı çok düşük
• az miktarda av elde edilen

tüm av yöntemleri amatör balıkçılık amacıyla kullanılır.
Kontrol sistemi tam oturmadığından yasalar amatör balıkçıyı mümkün olduğunca ağ, kimyasal madde ve elektrik gibi av araç ve yöntemlerinden uzak tutmayı tercih eder.

AMATÖR BALIKÇIK YASA VE KURALLARI NELERDİR?

Bu başlık altında sadece yasalarda yer alan kısıtlamalardan bahsetmek çok fazla bir şey ifade etmez. Ülkemizde kötü bir deyim vardır. “Yasalar ihlal edilmek için vardır” Bu bize sürdürülebilir balıkçılığın sağlanması için yasaların tek başına yeterli olmadığını, konunun önemini farkederek, yasalar yetersiz olsa bile, balıkları ve yaşadıkları ortamı en iyi şekilde korumak için elimizden geleni yapmamız gerektiğini gösteriyor.
Ayrıca bizi trofe avcısı usta balıkçı mertebesine çıkartacak olan herkesçe bilinenler dışında (ilaveten) kendimize özgü kural ve kaidelerimizin olmasıdır.

Bu konuda detaylı diğer bilgilere aşağıdaki köprüye tıklayarak ulaşabilirsiniz.

SüRDüRüLEBiLiR AMATöR BALIKÇILIĞIN ESASLARI
"Sürdürülebilir Amatör Balıkçılığın Esasları" olarak hemen akla gelen 10 maddeyi aşağıda sunuyorum;

• 1- Sınırlı Avlanmak
• 2- Hedef ve Hedef Dışı Avlanan Türlerin Tanınması
• 3- Avlanılan Çevreyi Tanımak
• 4- Çevreyi Korumak
• 5- Balıkçılıkla İlgili Yasaları Bilmek ve Uygulamak
• 6- Etik Kuralları Bilmek, Oluşturmak, Uymak.
• 7- Avlama Yöntemlerini ve Etkinliğini Bilmek, Doğru Uygulamak
• 8- Hatalı Davranışları Değil, Doğruları Örnek Almak ve Örnek Göstermek
• 9- Avlanan Balıkları Doğru Kullanmak ve Değerlendirmek
• 10- Konu Hakkındaki Bilgileri Sürekli Tazelemek

Şimdi her bir maddeyi sırasıyla açıklayalım.
SINIRLI AVLANMAK
Hem ticari hem de dinlence amaçlı balıkçılık için uyulması ve uygulanması gereken en önemli konulardan biridir.
Balıkların miktarı ve yaşadıkları ortamın kapasitesi sınırlıdır. Yapılan balıkçılık faaliyetlerinin tamamı bu doğal düzeni bozucu etkiye sahiptir. Her avlağın belirli bir hazmetme kapasitesi vardır. Doğa ancak belirli bir miktarda sömürülmeyi tolere edebilir.
Avlamadaki sınırları;

• Av miktarının belirli sınırlar içinde kalması
• Avlanan balıkların boylarında kısıtlama yapılması
• Avlanacak sahanın sınırlandırılması; balıklar için hayati önem taşıyan yada kapasitesi sınırlı alanlarda avlanılmaması
• Avlama sezonunun balıkların üreme, beslenme ve göç faaliyetlerini rahatça yapmalarını sağlayacak şekilde sınırlandırılması

olarak sıralayabiliriz.
HEDEF VE HEDEF DIŞI AVLANAN TÜRLERİN TANINMASI
Avcılığın daha etkin olması yani daha iyi balık avlayabilmek için, avlağı ve avı korumak, canlıların birbirine bağımlılıklarını göz önünde tutmak için hem avlamak istediğimiz hem de istemeden oltamıza gelen balıkları tanımalıyız.
Bir balık türünün yada ortamdaki başka bir canlının;

• üreme yaş ve zamanı,
• büyüme hızı ve ulaşabildiği en yüksek boy ve ağırlıklar,
• beslenme şekli,
• besin çeşitleri,
• beslenme yer ve zamanı,
• beslenme zincirindeki yeri (kimin avı, kimin avcısıdır?)
• kökeni, nereden geldiği, bu ortamda misafir/istilacı olup olmadığı
• (ortama, diğer türlere, avlayan insanlara) zararları ve yararları
• göçmen mi kalıcı mı?
• av sezonu, hangi mevsimde nerde bulunur?
• en lezzetli olduğu dönemler

gibi pek çok özelliklerinin bilinmesi gerekir.
AVLANILAN ÇEVREYİ TANIMAK
Avlakları ve çevresini tanımak; balıkçılık faaliyetlerini düzenleme, kendimize çeki düzen verme hatta daha verimli avlar yapmak için önemlidir.
Sürdürülebilir balıkçılık kavramının içinde daima daha iyi av imkanı yaratmak vardır. Çünkü ana hedef; her zaman avlakta avlamaya değer büyük balıkların bulunmasını sağlamaktır.
Balıkları tanırken nerde ürediğini öğrenmişsek, av sahasını da tanıyorsak, üreme alanlarını tespit etmemiz ve korumamız kolaylaşır. Keza balıkların nerede barındığı, nerede beslendiği gibi pek çok sorunun cevabı da avlaklar ve çevresini tanımakla bulunur.
Balıklar sadece besin olan yerleri değil, genelde sıcaklık, tuzluluk ve özellikle oksijen içeriği bakımından uygun yerleri tercih eder. Akıntıların çarpıştığı, yüzeye çıktığı, deniz içinden yada dışarıdan tatlısu katıdığı bölgeler bilinmesi gereken yerlerdir.
Konu av sahasından ziyade balıkların yaşam alanlarını korumayla ilgilidir. Biz balıkları rahat yaşatırsak onlar bize mutlaka bol ürün olarak geri dönerler.
ÇEVREYİ KORUMAK
İnsanlar ve balıklar aynı dünyada yaşayan iki canlıdır. Çevrenin kendini yenileme sınırlarından daha yüksek oranda sömürülmemesi ve kirletilmemesi, hem balıkların hem de insanların daha rahat yaşaması için zorunludur.
Teorik ve hiç bir faydası olmayan karmaşık korumacılıktan ziyade, her zaman söylediğim gibi;
Her ay evimize aldığımız, çamaşır, bulaşık deterjanı, çamaşır suyu, yumuşatıcı, tuz ruhu -kezzap, yağ sökücü, kireç çözücü, pas giderici gibi pek çok kimyasalın kanalizasyon aracılığıyla sulara karıştığını unutmamak gerekir.
Soyduğunuz elma kabuğu, yada yem yaptığınız balıklardan artan çöpün denize bırakılması bu anlamda kirleticiden ziyade gübreleyici - yemleyici bir faaliyet olarak kabul edilebilir.
BALIKÇILIKLA İLGİLİ YASALARI BİLMEK VE UYGULAMAK
Ne kontrolün yetersiziliği, ne de başkasının yaptığı usulsüz davranışlara aldırmaksızın her amatör balıkçı kendini ilgilendiren tüm yasaları bilmek ve uygulamak zorundadır.
Balığa giderken avlamayı hedeflediğiniz ve oltanıza gelmesi muhtemel balıklar ayrıca avlağınız hakkındaki yasaları gözden geçiriniz. Bu konuda yararlanabileceğiniz yarı interaktif bir tebliğ aşağıdaki linkte yer almaktadır.
ETİK (ahlaki) KURALLARI BİLMEK, OLUŞTURMAK VE UYGULAMAK
Bir yerde balık srokları ve onların yaşadığı ortamlar konusunda bir sorun varsa yasalar yeterli olmaz. Mutlaka her amatör balıkçının yasalardan daha sıkı olmak kaydıyle kendi kurallarını oluşturması, tecrübeli balıkçıların oluşturduğu kurallar ve gelenekleri öğrenip uygulaması gerekir.
Av avlak koruma yanında, liman ve avlaklarda diğer balıkçılara ve onların haklarına saygıyı esas alan bu gelenekler çok önemlidir.
AVLAMA YÖNTEMLERİNİ VE YETENEKLERİNİ BİLMEK, DOĞRU UYGULAMAK
Yukarıda kısaca bahsetmiştik, avlanırken oltamıza tek tür yada hep uygun boydaki balık gelmez. Çoğu zaman başka türler ve küçük balıklar da yakalanabilir. İyi balık avlamak için av yöntemlerini bilmek mutlaka gereklidir.

Fakat esas olarak sürdürülebilir balıkçılık açısından da av yöntemlerini ve takımları tanımakta yarar vardır.
Lüfer oltamıza gelen kalkanın yeterince büyük olması beklenemez. Zira izmarit ıspari ve kupez avlanan oltalara gelen sinarit, mercan ve benzeri balıklar da küçük olacaktır. Bazı balıkların ağzı küçük, bazılarınınki ise büyüktür. Büyük ağızlı balıkların küçük bireyleri her tür olataya gelebilse de, yem değiştirerek, derinlik ayarlıyarak bundan büyük ölçüde kurtulunabilir.
DOĞRU DAVRANIŞLARI ÖRNEK ALMAK VE ÖRNEK GÖSTERMEK
Uygulamada en büyük sıkıntı; başkalarının yaptığı hatalı davranışların arkasına sığınma ve kendi hatalarımızı mazur göstermektir.
Oysa kötüden örnek olmaz, bizim bir balığın canını kurtarmamız büyük bir balıkçı teknesinin milyonlarca balığı gereksiz ve usulsüz biçimde öldürmesinden daha önemlidir
Kumsala vuran milyonlarca yengeç ve deniz yıldızlarını denize atan kişinin söylediği gibi, kimseye fayda sağlamasa da denize bıraktığımız balık için çok şey değişecektir.
AVLADIĞIMIZ BALIKLARIN DOĞRU KULLANILMASI
Ekolojik açıdan zararlı türler haricinde, hiç bir su canlısını sırf keyif için avlamamak zorunludur. Eğer avladığımız canlı bize bir fayda sağlamıyorsa, üstelik doğada önemli bir rolü var yahut nesli tehlikedeyse mutlaka uygun biçimde suya iade edilmelidir.
Avladığımız balıkları çöpe atıyor, doğru dürüs pişirmesini, saklamasını bilmiyorsak... Avlamayıp denizde bırakmakla daha iyi iş yapmış oluruz. Hiç bir amatör balıkçının ana görevi mahalle halkını balıkla doyurmak değildir.
Talebin artması aşırı avcılığın en önemli nedenleridir. Çok miktarda küçük balık avlamaktansa büyük balıklar, ödül balıklar (trofe) peşinde koşmalıyız.
BİLGİLERİMİZİ SÜREKLİ YENİLEMEK VE TAZE TUTMAK
Zamanla her şey değişir gelişir. Yasalar, av yöntemleri, balığın varlığı, miktarı ve davranışları ayrıca tercih ettiği yemler, av zamanı... gibi pek çok faktör bunların arasında yer alır. Her zaman yeni av yöntemleri ve malzemeleri piyasaya girer...
Bunları takip edebildiğimiz sürece, doğayı koruyan ve daha verimli avlar yapma olanağımız artar.

Kyn Yakup ERDEM