Çeşme'deki ilk deniz batıklarının varlığı, M.Ö. 190 yıllarına kadar gitmektedir. Günümüzden 928 yıl önce Türklerin egemenliği altına giren Çeşme, tarihi boyunca bir çok deniz savaşlarına sahne olmuştur. Bunlardan en önemlisi de Rus-Osmanlı donanması arasında gerçekleşmiş olanıdır. İki donanma arasında 7 Temmuz 1770 tarihinde meydana gelen bu büyük ve ibret verici deniz savaşında Osmanlı donanması bir gecede yakılmış ve 4 bin denizcisi ile birlikte sulara gömülmüştür. Yenilginin iki önemli nedeni vardı. Birincisi, donanmanın komutanlarının denizci olmaması, ikincisi ise Osmanlı'nın denize yeterince önem vermemesi. Bu yenilgi, tarihimize "Çeşme faciası" olarak geçecektir. 31 parça savaş gemisi ile en az 30 kadar ticari Osmanlı gemisi, komutanların hatası yüzünden binlerce denizcisi ile beraber yok olmuştur. Bu deniz savaşından iki gün önce Cezayirli Hasan Bey'in savaş gemisi ile Rus amiral gemisinde 500 bin altının olduğu söylenmiştir. Ayrıca batan gemilerde çok sayıda Macar, Venedik ve Karamis altınları ile bunların yanında çeşitli boylarda yine altından yapılmış küpeler, istavrozlar ve madalyalar da bulunmaktaydı. Bunların maddi değerleri bugün bile büyük rakamlar tutmaktadır. Arkeolojik değerlerine ise paha biçilememektedir. Batıklar içinde en önemli olanı ve su altı ekiplerinin en çok ilgisini çekeni ise Rusların amiral gemisidir. Çünkü gemi, servet değerinde çok miktarda altın para taşımaktaydı. Özellikle İtalyanlar ve Ruslar bu batığı ele geçirmek için çok girişimde bulunmuşlardır. Osmanlı Devleti ise o dönemde bu tarihi eserleri gün ışığına çıkarmak için ciddi hiç bir çalışma yapmamıştır. Kaçak veya kontrolsuz yapılan su altı dalışlarıyla önemli bir çok tarihi eserimiz adeta yağmalanmış ve gizlice yurt dışına kaçırılarak büyük paralar karşılığında başka ülkelere satılmıştır. Su üstüne sahip çıkamayan bir devletin, su altındaki denizcilik tarihimine sahip çıkmasını beklemek sanırım hayalcilikten öteye geçemez. Denizlerimizin derinliklerinde yatan bu çok değerli tarihi miras, şartlar ne olursa olsun bizim malımızdır, Türk ulusunundur ve yabancılara asla teslim edilemez. Osmanlı Devleti, bu kadar değerli ve zengin arkeolojik mirasa sahip batıklara dalış yapılması için Rum dalgıçlarla anlaşma yapmıştır. Buna göre, çıkarılan her eser Osmanlı devleti ile Rum dalgıçlar arasında yarı yarıya paylaşılacak ve bu süre içinde de başka hiç kimsenin dalış yapmasına izin verilmeyecekti. Osmanlı, denizlere yeterince sahip çıkamayarak, su altındaki tarihi mirasımızın çalınmasına da adeta fırsat vermiştir. Yine Mihal adındaki başka bir Rum dalgıç, 1838-1839 yıllarında, Çeşme- Sakız arasındaki batıklara dalarak, çeşitli bakır eşyalar, toplar ve bir çok tarihi eser çıkarmıştır. Bunların akıbetlerinin ne olduğu bilinmemektedir. Bundan başka Anderya isimli diğer bir dalgıç ise, 1899 yılında ayrı bir sözleşme yaparak batıklara defalarca dalmıştır. Çıkarılan eserlerin hepsinin nerede olduğunu söylemek sanırım zor olacaktır. Osmanlı döneminde yabancı uyruklu dalgıçlara verilen dalış ve arama izni, her nedense Çeşmeli Testerecizade Tevfik Bey'e verilmemiştir. Türk dalgıcımız 1900 yılında gerekli makamlara yapmış olduğu bütün başvurulara karşın dalış iznini alamamıştır. Aydın Valisi tarafından kendisine her keresinde olumsuz yanıt verilmiştir. Ama aynı yıllarda Rum dalgıçlar batıklara dalışlar yaparak yağma ve kaçırma olayına devam etmekteydi. Tevfik Bey'in ifadesine göre, o günün değeriyle 50 bin lira gibi bir rakam çalınmıştır. Gelişen bunca olumsuzluklara karşın ilerideki yıllarda yapılacak olan su altı çalışmalarında yine aynı Rum dalgıçlara izin verilecektir. Çeşme açıklarında denizin mavi derinliklerinde uyuyan ve denizcilik tarihimizde çok önemli bir yeri olan bu eserlerin geri kalan kısmına sahip çıkmak zorundayız. Yapılacak olan programlı dalış projeleri ile bu eserler çıkarılıp, deniz müzelerimizde insanlığın hizmetine sunulmalıdır. Bu nedenle de Çeşme'nin çok ciddi anlamda bir deniz müzesine gereksinimi vardır. Işıl ışıl parıdayan yaz Güneşi, doğal güzellikte ki kumsalları, yaz aylarında serin serin esen kuzey rüzgarları, tarihi zenginlikleri ve kültürel mirası ile Dünya'ca tanınan Çeşme, deniz müzesiyle de ayrıca gurur duyacaktır. Türk dalgıç arkeologların, bu çalışmaların yapabilmesi için gereken teknolojik ve diğer maddi olanaklar sağlandığında, yapacakları programlı bilimsel nitelikli dalışlarla bu tarihi batıklarımızı güvence altına alacaklar ve Türk denizcilik tarihine kazandıracaklardır. Yeter ki onlara bu olanaklar sağlansın.
Cevap: Çeşme Faciası Sevgili Ünal abi, paylaşım için teşekkürler emeğine sağlık, tarihimize tekrar göz atmamızı sağlayacak önemli bir yazı.Bende hemen işe koyuldum ve Çeşme tarihinde meydana gelen deniz savaşları ve batıklar hakkında biraz olsun bilgi topladım. Harmanladığım bir bilgiyi ekliyorum bende, umarım ilgisini çeken dostlarımız olur. Yvestafy - Evstafii - Yeustafiy Batığı 18.yy'da Rusya'nın idaresine 1.Petro gelince değişikler başladı. 1.Petro , Osmanlı'dan sıcak suların kontrolünü ele geçirme isteği içindeydi. Bu amaçla boğazların kontrolünü ele geçirip Osmanlı'yı zayıflatmak istiyordu. Yunan ortodokslarını kışkırtarak Osmanlı'ya karşı onları da savaş da yanlarına çekmek planlarının bir parçasıydı. Rusya Karadeniz'i geçerek İstanbul'a ulaşmanın zorluğunun farkındaydı. BU nedenle Osmanlı'nın hiç düşünmediği bir plan yaptı. Savaş gemileri Petersburg'dan ayrılarak Adriatik Denizi'ni, Gibraltar Boğazını geçerek Akdeniz'e oradan da 5 Temmuz 1770'de Çeşme'ye ulaşmışlardır. Çeşme, Boğazların korunması ve savaşa asker yollanması açısından stratejik öneme sahip bir limandı. Ruslar, Ege denizi'ne ulaştıklarında Osmanlı Donanması, Çeşme Limanında demir atmış durumdaydı. En dışta Osmanlı donanması lideri 90 topu ve en iyi Osmanlı denizcilerinden oluşan mürettebatıyla Burc-u Zafer gemisi vardı. Czardom, iki savaş gemisinin komutasını Rus donanmasının ve Evstafii 'nin komutanı Amiral Spridov'a verdi. Amiral Spridov, Burc-u Zafer'i batırarak Osmanlı donanmasını yok etmeyi planladı ve ona doğru ilerlemeye başladı. Ancak Cezayirli Hasan Paşa durumu farketti ve Burc-u Zafer'in toplarını Yvestafy ' ye çevirerek beklemeye başladı. Yeustafiy yeterli yakınlığa geldiğinde ateş emrini verdi. Bunu beklemeyen Yvestafy kontrolü kaybetti ve Burc-u Zafer'e çarptı. Amiral Spridov durumun kötüleştiğini anladı ve delik açarak gemiyi batırma emri verdi. Ancak bir deliğin gemiyi batırmayacağını anladı ve cephaneliği yakma emri vererek gemiyi terk etti. Gemi büyük bir patlamayla battı. Yanında 900 Rus denizcisi, az sayıda Osmanlı denizcisi ve 500 bin Catherina altınını da dibe götürdü. Daha sonra bu savaşı kazanmak için Osmanlı donanmasının birbirine çok yakın demirlemiş olduğunu fark eden Rus donanması, Osmanlı donanması üzerine üç tane intihar gemisi yolladı. Bu gemilerden sadece bir tanesi donanmaya ulaşabildi. Bu geminin patlatılmasıyla başlayan ateş gemiden gemiye sıçrayarak bir tek gemi hariç o bölgede ki bütün Osmanlı donanmasının yok olmasına sebep oldu. Catherina The Great, Bu Zafer için daha sonra 4 adet Anıt yaptırmıştır. 1774' te St Petersburg'da Çeşme Sarayı. 1777' de Bu Saraydaki Saint John Kilisesi. 1775' te Gatchina' daki Çeşme Dikiti. 1778' de Tsar Skoe Selo'daki Çeşme Kolonu... Çeşme'nin en önemli su altı hazinelerindendir. Geminin kalıntıları Sakızada ve Damlasuyu arasında kıyıdan 400 metre uzaklıkta ve 42-51 metre derinliktedir... Sevgi ve Saygılarımla
Cevap: Çeşme Faciası İsmail kardeşim çok mükemmel bir araştırma. Tablo ise sanki o günleri bize yaşatıyor gibi. İlgine ve bilgilerine çok teşekkür ederim. Her şey harika olmuş. Hoşça kal.
Cevap: Çeşme Faciası Teşekkür ederim abim, konuya biraz görsellik kazandırmak amacı ile yaptığım bir çalışmaydı, beğendiğinize sevindim.
Cevap: Çeşme Faciası Emeğinize sağlık ünal abi. Umarım destek verilir diyeceğim ama hiç sanmıyorum. Bırakın günkü tarihi eserleri korumayı şu a bile karış karış satılan bu toprakları umarım koruyabiliriz...
Cevap: Çeşme Faciası Ünal abi çeşme yazınızı okudum emeğinize sağlık.Şu an İstanbul2da ikamet ediyorum,Çeşme'nin benim gönlümde yeri bir başkadır.Seksenli yıllarda Çeşme de dört beş senem geçti. Eniştem,halam hala orada ikamet etmekte.Çocukluğumda hatırlıyorum, çeşme liman içerisinde tuttuğum çeşit çeşit balıklar hala hatırımda.O zamanlar fazla kalabalık değildi şimdiki zamana göre.Uzun yıllar sonra ,en son geçen sene gitmiştim.Gözlemlerim hiç te iç açıcı değildi, neyse fazla uzatmak istemem konunun dışına çıktım biraz saygılar ..
Cevap: Çeşme Faciası Emeklerinize sağlık tarih herzaman ilgimi çekmiştir, sevdiğimdenmidir bilmiyorum bu tür yazılarda okurken sanki her cümle gözümde canlanıyomuş gibi hissediyorum
